Op 7 november 2013 heeft het Hof van Justitie van de EU bepaald dat een verzekerde van een rechtsbijstandsverzekering recht heeft op vrije advocaatkeuze in een gerechtelijke of administratieve procedure.
Particulieren en bedrijven krijgen steeds vaker te maken met een juridisch conflict. Dat kost energie en -vaak- veel geld, met name wanneer dit uitmondt in een procedure. Tegen een dergelijk risico kan men zich verzekeren door het afsluiten van een rechtsbijstandsverzekering. Er zijn verschillende spelers op de markt actief; DAS, ARAG, UNIVÉ zijn enkele van de bekende aanbieders. Veel rechtsbijstandverzekeraars hebben in hun polisvoorwaarden bedongen dat een zaak wordt behandeld door een van hun eigen werknemers. Het staat een verzekerde dan niet vrij om op kosten van de verzekeraar een advocaat naar keuze in de arm te nemen. Dat mag pas als de verzekeraar dit nodig vindt wat in de praktijk veelal betekent: wanneer rechtsbijstand wettelijk verplicht is. Administratieve procedures tegen de overheid vallen dan op voorhand buiten de boot, want daarvoor geldt geen verplichte rechtsbijstand. Een verzekerde die daarvoor een advocaat inschakelde was dus aangewezen op eigen bekostiging. Was want nu ligt daar het arrest vanhet Hof van Justitie.
De heer Sneller had een rechtsbijstandsverzekering afgesloten bij DAS. Hij wilde een procedure tegen zijn voormalige werkgever aanspannen, omdat die hem kennelijk onredelijk had ontslagen. Daartoe wilde hij zich laten bijstaan door een door hemzelf gekozen advocaat waarbij DAS de kosten van die rechtsbijstand zou moeten dragen. DAS ging akkoord met het voeren van een gerechtelijke procedure, maar stelde dat op grond van de polisvoorwaarden de zaak door een eigen werknemer behandeld zou worden. De polisvoorwaarden boden geen dekking voor de kosten van een advocaat naar keuze van de verzekerde. Zowel rechtbank als Gerechtshof stelden DAS in het gelijk, maar bij de Hoge Raad (de hoogste rechter in civiele zaken) liep het anders. De Hoge Raad schorste de procedure en stelde vragen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie over de verenigbaarheid van de bepaling uit de polisvoorwaarden met richtlijn 87/344/EEG. Deze Europese richtlijn is van toepassing op rechtsbijstandsverzekeringen en regelt onder meer de vrije advocaatkeuze.
Het Hof van Justitie oordeelt -kort gezegd- dat een verzekerde op grond van richtlijn 37/344/EEG het recht heeft om in het kader van een gerechtelijke of administratieve procedure zelf een advocaat te kiezen. Die vrije advocaatkeuze kan niet worden beperkt tot situaties waarin de verzekeraar besluit dat een externe rechtsbijstandverlener moet worden ingeschakeld. Daarbij maakt het geen verschil of de rechtsbijstand voor de desbetreffende gerechtelijke of administratieve procedure verplicht is.
Wel mag de verzekeraar in bepaalde gevallen beperkingen stellen aan de kosten die door de verzekeraar worden vergoed, maar die beperkingen mogen weer niet zover gaan dat het voor de verzekerde in de praktijk onmogelijk wordt om een redelijke keuze te maken wat zijn vertegenwoordiger betreft. Het is vervolgens aan de nationale rechterlijke instanties om te beoordelen of daarvan sprake is.
Voor degenen die een rechtsbijstandsverzekering hebben afgesloten is dit arrest van groot belang. Indien een beroep moet worden gedaan op de verzekering voor bijstand in een procedure, dan mag de verzekeraar zich niet op het standpunt stellen dat alleen dekking bestaat voor behandeling door een eigen werknemer. De verzekerde heeft het recht zelf een rechtshulpverlener te kiezen voor rekening van de verzekeraar (uiteraard binnen de grenzen van het redelijke). Daarbij maakt het geen verschil of rechtsbijstand in de procedure volgens de wet verplicht is en evenmin om welk soort procedure het gaat. Dit betekent dat de verzekerde zich ook in procedures tegen de overheid kan laten bijstaan door een door hem zelf gekozen advocaat. Te denken valt bijvoorbeeld aan geschillen op het gebied van handhaving, milieu, omgevingsvergunningen, bestemmingsplannen, ruilverkavelingen en pacht. Dit zijn vaak ingewikkelde zaken die specifieke specialistische kennis vereisen. Het is goed nieuws dat de verzekerde onder de dekking van de rechtsbijstandsverzekering zelf de specialist naar keuze kan inschakelen.
Wanneer u in een procedure bijgestaan wordt door een medewerker van de verzekeraar, maar toch liever een advocaat wilt inschakelen, kunt u contact opnemen met BoutOveres Advocaten. U kunt ons bellen op telefoonnummer 050-3140840. Mailen kan ook: info@boutoveres.nl.
Liesbeth Holtz-Russel
Advocaat omgevingsrecht bij BoutOveres advocaten in Groningen
