Het internet biedt een verzameling van veel foto’s in alle soorten en maten. Die foto’s zijn via Google gemakkelijk op te zoeken en zonder kosten van internet te halen. Juist daardoor is het verleidelijk om die foto’s te gebruiken voor bijvoorbeeld reclamefolders of uw eigen website. Waar echter niet iedereen bij stil staat, is dat op de meeste foto’s een auteursrecht van de fotograaf rust. Die foto’s mogen daarom zonder (expliciete) toestemming van de fotograaf niet zomaar gebruikt worden. Gebeurt dat toch, dan loopt u het risico om te maken te krijgen met aanzienlijke kosten van de fotograaf en zijn advocaat.
In principe rust op iedere foto auteursrecht. Dat recht ontstaat op het moment dat de fotograaf de foto maakt. Het auteursrecht is het recht van de fotograaf op grond waarvan de fotograaf anderen mag verbieden om gebruik van zijn foto’s te maken. Tenzij daarover andere afspraken gemaakt worden, brengt het auteursrecht ook de verplichting mee om de naam van de fotograaf bij publicatie van de foto te vermelden. Het auteursrecht vervalt in principe 70 jaar nadat de fotograaf is overleden of, indien het auteursrecht toekomt aan een rechtspersoon en de naam van de fotograaf niet bij de foto wordt vermeld, 70 jaar nadat de foto (rechtmatig) is gepubliceerd.
Normaal gesproken zal een fotograaf een prijs afspreken vóórdat de foto gebruikt wordt. Een fotograaf moet voor het maken van een foto de nodige werkzaamheden verrichten en ook hij moet zijn boterham verdienen. Over een prijs voor het maken en gebruiken van een foto kan doorgaans onderhandeld worden. Wanneer de prijs te hoog blijkt te zijn, kan dat – vanzelfsprekend – zelfs aanleiding zijn om van het gebruik van de foto af te gezien. Bij het gebruik van foto’s zonder toestemming van de fotograaf ligt dat minder eenvoudig.
Wanneer een foto zonder toestemming van de fotograaf is gebruikt, wordt over het algemeen aangenomen dat de fotograaf aanspraak kan maken op een schadevergoeding. De vraag is vervolgens waaruit de schadevergoeding bestaat. Die vraag kan reden voor discussie zijn en een algemeen antwoord op die vraag is op voorhand niet te geven. Over het algemeen kan gezegd worden dat van belang kan zijn welke prijzen de fotograaf hanteert, waar en hoe de foto is gepubliceerd, of de naam van fotograaf is vermeld (wat vaak niet het geval is) en hoelang de foto al is gebruikt. Voor de hoogte van de vergoeding wordt ook vaak aansluiting gezocht bij de algemene voorwaarden van de beroepsorganisatie ‘Dutch Photographers’ (afgekort ‘DuPho’) en de tarievenlijst van Stichting Anoniem.
In rechtszaken die niet over intellectuele eigendom (waaronder het auteursrecht) gaan, zal de verliezende partij in de proceskosten worden veroordeeld. Die proceskosten zijn over het algemeen geen vergoeding voor alle kosten van een advocaat. In intellectuele eigendomszaken, kortweg IE-zaken, is dat anders. In zulke zaken kan de fotograaf in principe juist wel aanspraak maken op een (reële) vergoeding van al zijn advocaatkosten. Deze reële vergoeding maakt dat het gebruik van foto’s zonder toestemming van de fotograaf een groot financieel risico met zich meebrengt. Zodra eenmaal vastgesteld is dat een foto zonder toestemming van de fotograaf gebruikt is, kan de fotograaf niet alleen aanspraak maken op een vergoeding voor het gebruik van de foto, maar ook op vergoeding van zijn advocaatkosten.
Naast het auteursrecht van de fotograaf, komt aan degene die op de foto staat onder omstandigheden een portretrecht toe. Bij het gebruik van een foto dient ook daarmee rekening gehouden te worden. Het portretrecht geeft de geportretteerde namelijk het recht om het gebruik van zijn portret – zonder zijn of haar toestemming – te verbieden. Wanneer een foto zonder toestemming van de geportretteerde gebruikt wordt, kan ook de geportretteerde daartegen optreden. Ook met degene die op de foto afgebeeld staat, dient u dus afspraken te maken (over een vergoeding en het gebruik van de foto).
Gratis gebruik maken van foto’s is vaak te mooi om waar te zijn en vormt voor velen een valkuil. Hoe verleidelijk het ook lijkt, verstandig is het niet om een foto van internet te halen zonder te weten of de fotograaf ook instemt met het gebruik van de foto. U kunt te maken krijgen met hoge kosten, welke kosten vaak hoger zijn dan wanneer u van te voren contact opgenomen had met de betreffende fotograaf. Het is verstandiger om met een fotograaf goede afspraken te maken over de kosten en het gebruik van een foto of, wanneer die kosten voor u te hoog zijn, om de foto zelf te maken.
Tim Bodewes
