Varkens in Nood-arrest: een jaar later
Op 14 januari 2021 deed het Europese Hof van Justitie (HvJ EU 14 januari 2021, ECLI:EU:C:2021:7) een belangrijke uitspraak, waarmee de toegang tot de bestuursrechter is opengezet voor niet-belanghebbenden die willen deelnemen aan procedures tegen omgevingsbesluiten. Daarover schreef mijn collega Robert Steenbergen eerder al deze twee blogs.
Precies een jaar na deze uitspraak blik ik terug op de belangrijkste uitspraken, die zijn genomen in overeenstemming met deze nieuwe lijn.
ABRvS 14 april 2021, ECLI:NL:RVS:2021:786
De Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State oordeelt dat het recht van een belanghebbende om beroep in te stellen tegen “Aarhus-besluiten”, besluiten die genoemd worden in het Verdrag van Aarhus, niet mag afhangen van deelname aan de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure. Het recht om beroep in te stellen mag dus niet afhangen van de regel dat geen beroep mag worden ingesteld door een belanghebbende als hij geen zienswijze als in artikel 3:15 van de Algemene wet bestuursrecht heeft ingediend. Dat volgt uit artikel 6:13 van deze wet. Dit geldt volgens de Afdeling niet alleen voor het beroepsrecht als zodanig, maar ook voor de zogenoemde onderdelenfuik bij “Aarhus-besluiten” die met toepassing van de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure tot stand zijn gekomen en die uit verschillende besluitonderdelen bestaan.
ABRvS 4 mei 2021, ECLI:NL:RVS:2021:953
De Afdeling oordeelde in deze uitspraak dat een niet-belanghebbende die tegen een ontwerp-omgevingsbesluit destijds geen zienswijze naar voren heeft gebracht in beroep niet kan worden tegengeworpen dat hij destijds geen zienswijze heeft ingediend. Dit geldt enkel in het geval de wet voorschrijft dat op zo’n omgevingsbesluit de uniforme openbare voorbereidingsprocedure van toepassing is. Verder heeft de Afdeling geoordeeld dat een niet-belanghebbende beroepsgronden over het hele omgevingsbesluit mag aandragen. Dat betekent dat aan degene die bij een besluit geen belanghebbende is in de zin van artikel 1:2, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht, maar die tegen het ontwerpbesluit wel een zienswijze heeft ingediend, in beroep niet zal worden tegengeworpen dat hij geen belanghebbende is. Echter stelt de Afdeling dat niet eenduidig uit het Varkens in Nood-arrest volgt dat de beroepsgronden die naar voren gebracht kunnen worden bij de rechter, slechts de procedurele aspecten van de inspraakprocedure mogen betreffen. Het relativiteitsvereiste van artikel 8:69a Algemene wet bestuursrecht blijft echter nog wel gelden. Dat betekent dat een materiële beroepsgrond van een niet-belanghebbende niet zal leiden tot vernietiging van het besluit.
ABRvS 14 juli 2021, ECLI:NL:RVS:2021:1507
De Afdeling oordeelde in deze uitspraak, met het oog op artikel 6 lid 3 van de Habitatrichtlijn, dat bij natuurvergunningen inspraak verplicht is. Volgens de Afdeling is afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht ten onrechte in de Natuurbeschermingswet 1998 niet van toepassing verklaard en is inspraak bij de voorbereiding van het besluit ten onrechte niet verplicht gesteld.
ABRvS 19 december 2021, ECLI:NL:RVS:2021:3020
In die zaak hadden de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat aan Greenpeace een vergunning verleend voor expedities naar het Antarctisch gebied. Tegen deze vergunning was beroep ingesteld. Greenpeace stelde dat appellant geen belanghebbende is bij de vergunning. De Afdeling erkende dat appellant geen belanghebbende was in de zin van artikel 1:2, eerste lid, van de Awb, maar nu hij tegen het ontwerpbesluit wel een zienswijze had ingediend, werd hem dit in beroep niet tegengeworpen.
Gevolgen uitspraken
De bovenstaande uitspraken geven een nieuw kader voor de praktijk met betrekking tot omgevingsbesluiten. Daarnaast sluiten de uitspraken aan bij de participatieopvatting onder de nieuwe Omgevingswet. Voor niet tot het betrokken publiek behorende groepen blijft de eis van artikel 6:13 Algemene wet bestuursrecht echter nog wel gelden.
Heeft u nog vragen naar aanleiding van deze blog of heeft u advies nodig? Neem dan contact op met Sophie Mein.
